Dünden Bugüne
Türkiye'de Aşkenazlar
SERGİYİ GEZİN
ENG
Dünden Bugüne
Türkiye'de Aşkenazlar
ENG
  • 1300
    Osmanlı topraklarında ilk Aşkenazlar
    Osmanlıların Aşkenazlarla bilinen ilk teması, daha imparatorluk öncesindeki ilk mekansal yayılma sürecine dayanır. 14. yüzyılda topraklarını genişleten Osmanlıların, bu bölgelerdeki ilk yerleşimcileri arasında Aşkenazlar da vardı.
  • 1450
    Rabbi Isaac Tzarfati’nin Avrupa Yahudilerine davet mektubu

    15. yüzyıl ortalarında, Aşkenaz Haham Isaac Tzarfati, Alman ve Macar Yahudilerini Osmanlı topraklarında yaşamaya davet eden mektubunu kaleme aldı.

  • 1550
    Sırbistan ve Macaristan’ın fethi - Ferman de los Alemanes
    Osmanlıların Sırbistan ve Macaristan'ı fethinin ardından, Habsburg baskısından kurtulan Aşkenazlar, Kanuni Sultan Süleyman'ın davetiyle topluca Osmanlı topraklarına göç etti. Çoğu Edirne ve İstanbul'a yerleşti.
  • 1648
    Boğdan Hmelnitski Katliamları ve Aşkenaz göçleri
    Kazak lider Boğdan Hmelnitski'nin başını çektiği ve 1648-1658 boyunca süren ayaklanmalar sonunda, Polonya ve bugünkü Ukrayna topraklarında yaşayan binlerce Yahudi hayatını kaybetti. Kaçmayı başaranların bir kısmı Osmanlı topraklarına göç etti.
  • 1821
    Odessa Pogromu ve Aşkenaz göçleri
    Çarlık Rusya döneminde, Odessa kentinde 1821'den 1905'e kadar Yahudilere karşı bir dizi pogrom düzenlendi. Bunlardan ilki, bölgede yaşayan Rumların başını çektiği 1821 pogromuydu.
  • 1839
    Tanzimat Fermanı
    Türk tarihinde Batılılaşmanın ilk somut adımı olarak kabul edilen Tanzimat Fermanı, 3 Kasım 1839'da Sultan Abdülmecit döneminde Hariciye Nazırı Koca Mustafa Reşid Paşa tarafından Gülhane Parkı'nda okundu.
  • 1853
    Kırım Savaşı (1853-1856) ve Ukrayna’dan Aşkenaz göçleri
    Kırım Savaşı, 4 Ekim 1853-30 Mart 1856 tarihleri arasındaki Osmanlı-Rus savaşıdır. Aynı zamanda Osmanlı Devleti'ni toplu göç ve göçmen sorunlarıyla tanıştıran savaş olarak da kabul edilir.
  • 1856
    Islahat Fermanı
    Tanzimat Reformlarının bir parçası olan Islahat Fermanı, Sultan Abdülmecit'in ülkedeki tüm dini topluluklara eğitim, adalet ve kamu hizmetleri konularında eşit vatandaşlık hakları tanıyacağının belgesidir.
  • 1865
    Galata Aşkenaz Cemaati’nin Meclis-i Umumi’de iki delegeyle temsili
    19. yüzyılda Hahambaşılık kurumunun yeniden düzenlendiği 5 Mayıs 1865 tarihli nizamnamenin ardından, Aşkenaz toplumu bu kurum çatısı altındaki meclislerden Meclis-i Umumi'de iki delegeyle temsil edilmeye başladı.
  • 1866
    Yüksekkaldırım’da ahşap bir Aşkenaz sinagogunun inşası
    19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde yaşayan Avusturya kökenli Aşkenazlar, bugünkü Yüksekkaldırım Aşkenaz Sinagogu’nun olduğu yerde, 1866 yılında ahşap bir sinagog inşa ettiler.
  • 1876
    Goldschmidt Okulu’nun açılışı
    Alliance Israélite Universelle Başvekili Simon Goldschmidt’in bağışlarıyla 1876’da Aşkenaz çocukları için Galata’da Goldschmidt Okulu aldı Almanca eğitim veren bir okul açıldı.
  • 1881
    Rusya Pogromları ve Aşkenaz göçleri
    1881–1884 yıllarında, Çar II. Alexander suikastının ardından, Ukrayna ve Güney Rusya'da yoğun Yahudi karşıtı ayaklanmalar gerçekleşti ve pek çok Yahudi Rus topraklarını terk ederek Osmanlı İmparatorluğu’na göç etti.
  • 1894
    Tofre Begadim Sinagogu’nun açılışı
    Rusya topraklarından göç edip Osmanlı Devleti’ne sığınan Aşkenazlar, İstanbul’a geldiklerinde ibadetlerini daha mütevazı bir çatı altında sürdürmek amacıyla II. Abdülhamit’e başvurdular. Sultanın onayıyla inşa edilen üç katlı sinagog 8 Eylül 1894’te hizmete açıldı. Toplumun esnaf kesiminin, özellikle de terzilikle uğraşan üyelerin gittikleri bu sinagog, yıllar içinde cemaat nüfusunun azalması nedeniyle 1964’te kapandı.
  • 1895
    Dünyanın ilk Yahudi spor kulübünün İstanbul’da kuruluşu: Israelitische Turnverein Konstantinopel
    Günümüzde İsrail’de ve değişik ülkelerin birçok kentinde mevcut Maccabi Kulüplerinin ilki 8 Ocak 1895’te İstanbul’da yaşayan Aşkenaz gençler tarafından Israelitische Turnverein Konstantinopel (İstanbul Yahudi Jimnastik Kulübü) adıyla kuruldu.
    Or Hadaş Sinagogu’nun açılışı
    Bereketzade Mahallesi Zürafa Sokak’taki Or Hadaş Sinagogu, 19. yüzyılın sonuna doğru çoğu Polonya, Romanya ve Rusya’daki pogromlardan kaçıp gelen Aşkenazlar için kuruldu. Hahambaşılığın başvurusu üzerine, 1896 tarihli irade ile inşasına izin verilen sinagog ertesi sene ibadete açıldı.
    Or Hadaş Sinagogu içinde Moşav Zekenim’in (İhtiyarlar Yurdu) açılışı
    Çoğu 19. yüzyıl sonunda Polonya, Romanya ve Rusya’daki pogromlardan kaçıp gelen Aşkenazlar için 1895’te Or Hadaş Sinagogu’nun giriş katında, bu göçmenlerin sosyal olanaklarını iyileştirmek için kuruldu.
  • 1900
    Rabbi Dr. David Markus’un İstanbul’a gelişi
    Dr. David Markus Yüksekkaldırım Sinagogu’nun açıldığı 1900 yılında, kentteki Avusturyalılar tarafından Goldschmidt Okulu’nun müdürlüğünü ve Aşkenaz cemaatinin başkanlığını yapması için İstanbul’a davet edildi. Otuzuncu yaşını henüz tamamlamış olan Dr. Markus, kente geldiğinde “rabbi” unvanını taşımaktaydı.
    Yüksekkaldırım’da Oesterreichsicher Tempel’in açılışı
    Yüksekkaldırım Aşkenaz Sinagogu Avusturya kökenli ve o döneme göre daha aristokrat eğilimli Aşkenazlar tarafından inşa ettirildi. 1866 yılında inşa edilen fakat daha sonra yanan tahta binanın yerine, II. Abdülhamit'in 1900 tarihli fermanı ile yeni bir sinagog izni sağlanınca Avusturya'da yaşayan dindaşların da maddi katkısı ile bu sinagog inşa edildi. Günümüzde İstanbul’da ibadete açık yegane Aşkenaz sinagogudur.
  • 1907
    Süt Damlası’nın faaliyete geçişi
    Süt Damlası, 1907’de kurulmuş bir yardım kurumuydu. Zayıf bünyeli, raşitik çocuklara gıda yardımı amacı taşıyan bu kurum, ismini okullarda öğrencilere ikindide verilen sütten aldı.
    Arnavutköy sırtlarında bir mezarlık için arsa satınalımı
    20. yüzyılın başında, artık ayrı bir mezarlığa sahip olma amacıyla Babıali’ye başvuran Aşkenazlar, 1907’de bugün Ulus Mahallesi olarak anılan Arnavutköy sırtlarındaki alanı satın aldılar ve bir mezarlık olarak düzenlediler.
  • 1908
    II. Meşrutiyet’in ilanı
    Sultan II. Abdülhamit'in 1877'de meclisi kapatmasıyla başlayan İstibdat Dönemi, bazı aydınların ve askerlerin meşrutiyet yönetiminin yeniden kurulması isteğiyle başkaldırmaları ile başlayan gelişmeler sonunda, 23 Temmuz 1908'de yine aynı padişah tarafından sonlandırıldı ve II. Meşrutiyet ilan edildi.
  • 1911
    Bene Berit Derneği İstanbul şubesinin açılışı
    Bene Berit Derneği'nin 678 numaralı İstanbul Locası 21 ya da 26 Şubat 1911'de kuruldu.
  • 1912
    Yoksullara Et ve Ekmek kuruluşunun açılışı
    Başta Şabat dönemlerinde olmak üzere, yoksullara yemek (özellikle de et ve ekmek) desteği sunan bu kurum, 1912’de kuruldu.
    Ruhama kuruluşunun açılışı
    1912’de yoksul anne adaylarına hamilelik, doğum ve doğum sonrası dönemlerinde destek olmak için kapılarını açan kurum, dünyaya yeni gelen bebeklerin beslenme ve giyim ihtiyaçlarını karşılamak üzere çalışmalar yürüttü.
  • 1914
    Musevi Lisesi’nin kuruluşu
    Dr. Markus’un, Jozef Niyego’nun da desteğiyle İttihat ve Terakki hükümetiyle yürüttüğü görüşmeler sonunda, bugünkü Ulus Özel Musevi Okulları’nın temeli atıldı ve 1914-1915 eğitim yılında Yemenici Sokak’taki Musevi Lisesi eğitim hayatına başladı.
    Harb-i Umumi (1914-1918)
    Birinci Dünya Savaşı başladı.
  • 1920
    Ulus Aşkenaz Mezarlığı’nda ilk gömü
    Bu mezarlığa gömülen ilk kişi, 1920’de hayata gözlerini yuman Zevi Ben Baruh Kohen Edelmann oldu.
  • 1923
    Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu
    29 Ekim 1923'te Türkiye Cumhuriyeti kuruldu, Mustafa Kemal (Atatürk) ülkenin ilk Cumhurbaşkanı oldu.
    Lozan Barış Antlaşması
    Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre'nin Lozan şehrinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle Britanya İmparatorluğu, Fransız Cumhuriyeti, İtalya Krallığı, Japon İmparatorluğu, Yunanistan Krallığı, Romanya Krallığı ve Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (Yugoslavya) temsilcileri arasında imzalandı.
  • 1933
    Üniversite Reformu ve Aşkenaz bilim insanlarının Türkiye’ye gelişi
    Üniversite Reformu, modern tarzda yükseköğretim ihtiyacını karşılamayan Darülfünun'un yerine, bu ihtiyacı karşılayacak okulların kurulmasını amaçlayan 2252 sayılı ve 1933 tarihli kanuna dayanan reform hareketidir. Çoğu Aşkenaz olan ve Nazilerin baskıları nedeniyle Almanya ile Avusturya’dan göç ederek, kendilerini davet eden Türkiye’ye gelen hocalar üniversite anlayışının yerleşmesinde yardımcı oldu.
  • 1934
    Trakya Olayları
    21 Haziran ile 4 Temmuz 1934 tarihleri arasında Türkiye'nin Trakya Bölgesi'nde Yahudilere karşı bir dizi şiddet eylemi gerçekleşti. Olaylar sonrasında çok sayıda Yahudi başka ülkelere göç etti.
  • 1935
    Rabbi Dr. David Markus’un Mustafa Kemal Atatürk’le görüşmesi
    Dr. David Markus, Mustafa Kemal Atatürk’ün davetlisi olarak, Eylül 1935’te Florya Köşkü’nde ağırlandı.
  • 1937
    Musevi Lisesi’nde Türkçe eğitime geçiş
    1937 yılı itibariyle Musevi Lisesi'nde eğitim dili Türkçe oldu.
  • 1938
    Kristal Gece
    1938 yılının 9 Kasım'ı 10 Kasım'a bağlayan gecesi, Nasyonal Sosyalist Parti idaresi tarafından Yahudilere ait ev, işyeri ve sinagoglara kanlı ve ölümcül saldırılar gerçekleştirildi.
  • 1939
    İkinci Dünya Savaşı (1939-1945)
    İkinci Dünya Savaşı başladı.
  • 1940
    Goldschmidt Okulu’nun kapanışı
    Goldschimdt Okulu'nda eğitime son verildi ve okul kapandı.
  • 1941
    20 Kur’a Nafıa Askerleri (1941-1942)
    1941’de çıkarılan bir kanunla, yirmi ila kırk yaş aralığındaki tüm gayrimüslim erkekler “silah altına” alındı. Nisan-Temmuz 1941 aralığında, Anadolu’daki çeşitli amele taburlarında görevlendirilen bu “nafıa askerleri” tünel, köprü, yol, park inşaatlarında çalıştı.
  • 1942
    Varlık Vergisi
    11 Kasım 1942’de yürürlüğe giren Varlık Vergisi, savaş koşullarının yarattığı karaborsa ve spekülasyonlara dayalı aşırı kazançları vergilendirmeyi hedefliyordu. Ne var ki, uygulanma sürecinde amacından saptı ve benzer gelir düzeylerinde olmalarına rağmen, Müslüman yurttaşlara göre gayrimüslim yurttaşlara çok daha ağır vergiler tahakkuk ettirildi. Pek çoğu iflas etti, borçlarını ödeyemeyenler ise Aşkale’deki kamplara gönderildi.
    Struma Olayı
    12 Aralık 1941 günü Köstence limanından Filistin’e doğru yola çıkan ve Yahudi göçmenleri taşyan Struma gemisi, motoru arızalandığı için Boğaz’ı geçip Ege sularına bile ulaşamadan Karadeniz’de sulara gömüldü.
  • 1955
    6-7 Eylül Olayları
    İstanbul'da yaşayan azınlıklara karşı 6-7 Eylül 1955'te toplu saldırılar gerçekleştirildi.
  • 1963
    Moşav Zekenim’in (İhtiyarlar Yurdu) Hasköy’e nakli
    İhtiyarlar Yurdu, Aralık 1963’te Hasköy’deki AIU okulunun binasına taşındı.
  • 1964
    Tofre Begadim Sinagogu’nun ibadete kapanışı
    Sinagog, yıllar içinde cemaat nüfusunun azalması nedeniyle 1964’te ibadete kapandı.
  • 1994
    Musevi Lisesi’nin Beyoğlu’ndan Ulus’a nakli
    1914'ten beri Şişhane'de hizmet veren Musevi Lisesi, Ulus'taki yeni binasına taşındı.
  • 1999
    Schneidertempel Sanat Merkezi’nin açılışı
    Tofre Begadim Sinagogu, yaklaşık yarım asır sonra bir sanat galerisi olarak kapılarını yeniden açtı ve 1999’dan bu yana sergilere, konserlere ve sanat söyleşilerine ev sahipliği yapmaya devam ediyor.
Bankalar Cd. Felek Sk. No:1 Karaköy - İstanbul
Tel - Faks: 0 212 249 01 50
E-posta: sanat@schneidertempel.org
Bizden haber alın
 
Bankalar Cd. Felek Sk. No:1 Karaköy - İstanbul
Tel - Faks: 0 212 249 01 50
E-posta: sanat@schneidertempel.org
Bizden haber alın